Italië

Metro kaart Italië

PDF met overzicht van de route in ‘metrokaart stijl’ die kan gedownload kan worden en van waaruit je naar de pagina’s van deze route of externe sites kan gaan met verdere informatie, klik op de kaart voor detail of downloadhttps://dolcevia.be/wp-content/uploads/Metrolijn_Rijn-Splugen-Apennijnen_Italie.pdf

OpenStreetMap Italië

De getoonde sporen zijn gefilterd op 1 punt per 500meter en zijn daardoor niet op het terrein bruikbaar of niet representatief voor het berekenen van de totale afstand of stijgmeters.

Voor de meest recente ongefilterde versie raadpleeg de routetabel op de pagina’s van de deeltrajecten. Wees je ervan bewust dat een GPS spoor altijd een bijkomend hulpmiddel is dat je op eigen verantwoordelijkheid gebruikt.

Wil je nog even in de Alpen blijven dan kan je even voor je Bergamo bereikt overgaan op de Via Delle Sorelle naar Brescia en daar langs de Cammino di Santa Giulia naar Cremona aan de Po rivier. Deze variant is ongeveer even lang als de trajecten die de rivieren Serio, Adda en Oglio komende uit de Alpen volgen. Langsheen de rivieren komende uit de Alpen zijn er natuurparken ingericht waardoorheen gravel fietspaden lopen die ook voor de wandelaar geschikt zijn. Reken je voor de nacht op een bivakplaats dan ga je hier niet teveel problemen hebben, wil je een bed en een dak boven je hoofd dan is het wel plannen in de agrarische Po-vlakte. Je kan natuurlijk ook hip-hoppen met de streekbus en in Bergamo of Cremona twee nachten boeken. Nadat je langs de Serio rivier Bergamo zijt uit gelopen kan je deze nabij Romano Di Lombardia blijven volgen tot de provinciestad Crema waarna deze verderop in de Adda rivier uitmondt

t. Deze rivier wordt ook gevolgd als je bij het Lago di Como naar langs Bergamo maar naar Lecco loopt. In Romano kan je ook oversteken naar de Oglio rivier die 15 kilometer oostelijker stroomt. Onderweg kom je bij een plaats waar een onderaardse stromen uit het noorden bovengronds komen. En er uit het niets riviertjes ontstaan. Het water dat tussen de grove gesteenten in het noorden in de grond is getrokken botst hier op fijn gesteente waaruit het een uitweg zoekt. Dit fenomeen heet het ‘fascia delle risorgive’ of ‘de heroplevings gordel’, een gordel die zich uitstrekt van oost naar west tussen de PO rivier en de Alpen.

Cremona is een stad van Keltische oorsprong waar ooit Antonio Stradivari woonde en heden ten dagen nog een twintigtal vioolbouwers gevestigd zijn. Je kan er binnenlopen om de ambachtslieden aan het werk te zien. Bij helder weer is het de moeite de Torrazzo klokkentoren te beklimmen met zijn astronomisch uurwerk en een panoramisch zicht op honderd meter hoogte over de Po vlakte met de Alpen en de Apennijnen aan de einder. Als je de Po rivier bent overgestoken is de muziek nog niet uit de lucht. Hier kom je in het land van Verdi waar zijn villa, een museum en arboretum het bezoeken waard zijn. In Busseto staat zijn statig standbeeld voor het theater waar hij zijn eerste concerten gaf. Een tiental kilometer voor Fidenza kom je op de Via Francigena die hier zijn tocht door de Po vlakte afrond. De vijftig kilometer tussen Cremona en Fidenza gaan niet over een bewegwijzerd pad maar over fietspaden en rustige asfalt baantjes. Met behulp van een wegenkaart, gps of telefoon met een kaart app. Is het echter niet moeilijk je weg te vinden.

In Fidenza kan je voor het eerst je Pelgrimspaspoort bovenhalen want op de vier etappes tot Pontremoli kan je gebruik maken van de pelgrimsherbergen op de Via Francigena. Bijvoorbeeld in het klooster van de kapucijnen, ben je er op 22 mei dan kan je deelnemen aan het feest van Sint Rita dat er in alle hevigheid gevierd wordt.

Langs de Monte Bardone-weg die Parma met Lunigiana verbind staken de pelgrims op de Via Francigena de Apennijnen over. Hier kom je in aanraking met verwijzingen naar de middeleeuwse pelgrimsweg. In een reliëf op de klokkentoren van de kathedraal van Fidenza zie je vier pelgrims afgebeeld in winterkledij die klaar zijn de oversteek te maken.  Aanvankelijk gaat het langzaam omhoog tot de Taro rivier wordt overgestoken naar Fornovo. Al kan het ook hier soms lastig zijn als de vette klei na een regenbui aan je bottines blijft kleven. De sculpturale stukken op de gevel van de Pieve di Santa Maria Assunta in Fornovo herinneren je aan de pelgrims die hier duizendjaar lang voorbij kwamen. In de elfde eeuw werd een frontale portiek toegevoegd aan de kerk die later geïntegreerd werd in de kerk. Dit was een plaats om rust te bieden aan de pelgrims. De sculpturen die je op de voorgevel ziet stellen de verdoemden voor die hun straf voor de doodzonden ondergaan en zijn gerecupereerd uit de brokstukken van de vroeg christelijke ambo (preekstoel voor epistel of evangelie) die in de veertiende eeuw in stukken geslagen werd. Op de voorgevel een pelgrim met aan zijn ring de sleutel van Sint Pieter die de weg naar Rome wijst. Tussen Fornovo en Berceto is het een vijftal kilometer flink stijgen met een gemiddelde stijgingsgraad van 10%, na de Po vlakte een opwarmer van wat gaat komen.

Even voor de pas kan je de romaanse kerk van Berceto bewonderen met zijn mooie portiek. Aan deze kerk hangt een bijzondere verhaal aan vast. Moderanno, bisschop uit Rennes kwam hier in 712 langs. In Reims had hij de relikwieën van San Remigio meegekregen om deze naar Rome te brengen. Bij een rust pauze op de Monte Bardone had hij de relikwieën aan een boom gehangen en vergat ze toen hij verder ging. Toen hij dit bemerkte en de relikwieën terug kwam ophalen bleek de boom sterk gegroeid en de tak met de relikwieën onbereikbaar geworden. De tak wilde maar buigen toen hij beloofde de relikwieën in Berceto achter te laten. Hierop werd er een abdij opgericht die in 1007 weer gesloten werd waarna de abdijkerk tot parochiekerk werd.

Op de passo della Cisa kruis je de G.E.A. of Grande Escursione Appenninica. Deze loopt hier samen met de S.I. Sentiero Italia en de E1 wandelroute. De G.E.A., een route ontworpen door Gianfranco Bracci in 1982 is een huttentocht die loopt over de kam van de Apennijnen op de grens van Emilia Romagna en Toscane. Tussen de passo della Cisa en het skioord Abetone gaat de G.E.A. route boven de tweeduizend meter op moeilijk begaanbaar terrein en is daarom niet geschikt voor pelgrims als je geen ervaring hebt met dit soort paden. Met de Sentiero ‘00’ die onafhankelijk van de G.E.A. ontstaan is had men oorspronkelijk de bedoeling beide routes naast elkaar te laten bestaan met de Sentiero ‘00’ de iets gemakkelijkere versie. Maar in de praktijk wordt in publicaties minder en minder het onderscheid gemaakt hetgeen met de markeringen op het terrein niet altijd het geval is hetgeen wel eens tot verwarring kan leiden.

Het feit dat de G.E.A. in zijn aanloop geen evidente route is wil nog niet zeggen dat we de Apennijnen hier moeten laten links liggen en naar de kuststreek uitwijken zoals de Via Francigena doet. Voor de referentie route is gekozen voor twee andere routes de via di Volto Santo en de Cammino di san Bartolomeo die bij elkaar aansluiten, op lager hoogte blijven en technisch geen issue meer zijn. Dit laat ons toe verderop terug aan te knopen bij de G.E.A. als die minder hoge eisen stelt.

De G.E.A. tussen de Passo della Cisa en de Passo della Collina reserveren we voor de aangepaste route in het geval je dit aankan en je niet buiten het seizoen loopt.

Maar voor de referentieroute blijven we nog even de Via Francigena volgen met een forse afdaling naar Pontremoli. Hier gaan we over op de via di Volto Santo in Lunigiana en Garfagnana. Bestemming van de route is Lucca, een belangrijk middeleeuws pelgrimsoord voor de toewijding aan het Heilig Gezicht, het houten kruisbeeld dat in de kathedraal van Lucca wordt tentoongesteld. Het kruis waarvan volgens de legende het gezicht met tussenkomst van een engel tot stand is gekomen is in 782 met een schip in Luni nabij het huidige Sarzana aan land gekomen en na een reeks incidenten in de handen van de bisschop van Lucca gevallen. Waarna het een populaire bestemming voor Europese pelgrims werd. Sinds de vroege middeleeuwen is deze pelgrimsweg het alternatief door de bergen voor de kustroute van de Via Francigena die terug gaat op de Romeinse Via Clodia Nova. Via de Tea pas waar de Aulella-vallei overgaat in de Serchio-vallei loopt de wag naar Lucca die we tot Bagni di Lucca volgen. Aanvankelijk loop je langs stille wegen en middeleeuwse dorpen in het verdoken Lunigiana tot je het belangrijke oude wegenknooppunt op de Tea pas bij de Colle D’Argegna bereikt. Op deze plaats heeft men de ruïnes van een elfde-eeuws hospitaal blootgelegd. In de dertiende eeuw werd het volledig herbouwd en in de opvolgde eeuwen sterk uitgebreid tot het in 1616 verlaten werd. Hier was ook het kruispunt voor pelgrims komende uit Rome en naar het Noorden of Santiago verder trokken.

Het ziekenhuis bevond zich op een plateau boven de stad Regnano, op het kruispunt tussen de Serchio-vallei en de Aulella-vallei. De Tea pas was eeuwenlang het enige haalbare kruispunt voor de reis van Lucca naar Parma, totdat het wegennetwerk naar de vallei verhuisde.

Over de pas daalt de route de Serchio rivier af in de Garfagnana. Een schitterende vallei met rijke cultuur en natuur tussen twee bergkammen, de Alpi Apuane en de Appennino Tosco-Emiliano. Deze twee bergketens hebben bergtoppen boven de tweeduizend meter hetgeen mooie panorama’s oplevert. Bij het naderen van de voornaamste plaats Castelnuovo di Garfagnana (6000 inw.) wordt de vallei nauwer en ben je veroordeeld de weg even te delen met het gemotoriseerd verkeer.

De via di Volto Santo vervolgt hier zijn weg naar Lucca maar in Bagni de Lucca wisselen we deze route voor de Cammino di san Bartolomeo die ons terug zal laten uitkomen op de G.E.A. Waar we de Serchio rivier verlaten zijn we niet ver van de beroemde elfde-eeuwse Ponte del Diavolo of Ponte della Maddalena, in Borgo a Mozzano, de iconische asymmetrische brug die de Serchio rivier overspant.

San Bartolomeo, een van de twaalf apostelen, is de patroonheilige Cutigliano, en veel kerken en traditionele festivals zijn aan hem gewijd. De Cammino di san Bartolomeo volgt deels de oude pelgrimweg die de Apennijnen overstak langs Abetone, maar hier volgen we het lager gelegen deel. De route loopt grotendeels over muilezelpaden en bergpaden, waarbij de stukken over asfaltwegen tot een minimum worden beperkt, en levert geen bijzondere moeilijkheden op. Ook hier kom je vaak langs bruggen met dezelfde architectuur als de duivelsbrug, zij het dan op kleiner formaat. Van de Garafagnana zijn we in de Appennino Pistoiese beland met zijn uitgestrekte bossen van diverse variëteiten van tamme kastanjes. We lopen langs de wildwater Lima rivier waarvan de flanken langs beide zijde van de rivier steil omhoog lopen. Naast de rivier loopt de SS12 die naast de rivier te weinig plaats overlaat zodat er hogerop moet gezocht worden naar rustige paden die de juiste richting volgen. De Cammino di San Bartolomeo volgt de noordelijke flank en het aangepaste tracé dat een tiental kilometer korter is loopt over C.A.I. paden op de zuidelijke flank. Middeleeuwse wegen zijn hier terug in ere hersteld. Het is hier wel goed plannen om overnachtingsplaatsen te vinden als je er niet op rekent te bivakkeren.

Waar de Cammino di San Bartolomeo aan de afdaling naar Pistoia begint loopt hij over de Sentiero ‘00’ die hier de G.E.A. vervoegt en even verder op de Passo della Collina, ook nog Collina Vechia genoemd, uitloopt. Deze pas ligt op de Via Francesca della Sambuca die sinds 1134 Bologna met Pistoia verbind en tot het Via Francigena netwerk behoort van de wegen die werden gebruikt om de Apennijnen over te steken. Het was de gemakkelijkste weg om deze oversteek te maken.

Vanaf dit punt verlaten we de bewoonde wereld en tot La Verna komen we met Montepiano als enige uitzondering niet langer door dorpen maar lopen over het pad dat zich kilometers voor je uitstrekt over de bergkammen. Om de paar dagen onderbroken door de wegen die over de verschillende passen tussen de Po Vlakte en Tyrreense zee lopen. Op deze plaatsen bevind zich gewoonlijk een bar met hotelletje waar de vrachtwagenchauffeurs of motorrijders rustnemen na hun slingerweg door de bergen. Een bijzondere plaats is de Passo Della Futa, met het indrukwekkende Duitse kerkhof. De verschillende kerkhoven die het resultaat zijn van de hevige gevechten rond de Gothic Line (Gotenstellung) tijdens WOII werden hier samengebracht. Op de Passo Della Futa kruisen we de Via degli Dei die Bologna met Firenze verbind. Het is op de volgende pas, de Giogo pas dat op 18 september 1944 de zware Amerikaanse bombardementen de ineenstorting van de Gotische Lijn markeerde. Dit mede door het wegbombarderen van de vegetatie zodat er tot twintigjaar later enkel een kale bergtop overbleef.

Voor we La Verna bereiken trekken we door het groene nationale park Foreste Casentinesi. Een dicht beukenbos waar we in de lente met het klimmen of dalen door de verschillende seizoenen heen lopen. Waar de beuken op de lagere hoogte al volop in blad staan zijn de knoppen op grotere hoogten nog niet open en liggen er nog sneeuwvelden. Ook als fauna liefhebber kom je hier aan je trekken. Een slurpend everzwijn aan je tent kan je ochtendhumeur misschien bedereven maar wat is er heerlijker dan te ontwaken met het burlen van een edelhert op de achtergrond? Met de Benedictijner kluizenarij van Camaldoli treden we binnen in het land van Sint Franciscus die hier na zijn Midden-Oosten reis kwam uitrusten.

La Verna is dan het belangrijkste en meest noordelijk gelegen klooster van Sint Franciscus het is lang niet het enige. In het begin van de jaren 90 heeft Pieter Freeman een inventaris gemaakt van deze kloosters en andere plaatsen die een rol gespeeld hebben in het leven van de Heilige waarvan het merendeel zich in Umbrië bevinden. Het resultaat is neergeschreven in de reisgids UMBRIË in de voetsporen van Franciscus. Mede op basis van dit werk is de wandelroute Een Franciscaanse Voetreis door de Nederlander Kees Roodenburg ontworpen die hiermee pionierswerk verrichte.  De route van La Verna naar El Greco werd uitgebreid met een aanloop vanuit Firenze en loopt voorbij Rieti verder door de Monti Sabini naar Rome. In 2018 werd het fonds overgedragen aan Pieter Quelle en Ruud Verkerke die zowel de route als de gids actualiseerde. Hierbij werd er gestreefd om zoveel mogelijk verharde wegen te vermijden, vooral in Lazio een uitdaging.

Een tiental routes werden opgezet die allemaal min of meer dezelfde plaatsen aandoen als de Franciscaanse Voetreis maar lokaal anders lopen. Voor de referentie route hebben we ons gericht op La Via di Francesco om de eenvoudige reden dat het GPS spoor hiervan vrij beschikbaar is, voor (Een) Franciscaanse Voetreis is dit onderdeel van de gids die overigens onmisbaar is als je volgens dit pad wenst te lopen. Als je op basis van een gids loopt  is de Franciscaanse Voetreis de meest logische keuze die je enige houvast bied in het woud van wegmarkeringen die je onderweg aantreft.

Voor het aangepast traject werd gekozen voor een route ‘Sentiero 50’ die via Le Celle di Cortona en het Trasimeense meer naar Assisi loopt. Dat deze route afwijkt van de routes die over de flanken van de Tibervallei gaan betekend niet dat je Sint Franciscus links laat liggen. Je mist dan wel het intieme klooster van Monte Casale bij Sansepolcro je passeert op de Sentiero 50 het novicen klooster uit de eerste helft van de dertiende eeuw van Le Celle. Enkele kilometers verder kom je in Cortona, de Etruskische stad die al floreerde als Rome nog moest gebouwd worden. Op het eiland Isola Maggiore in het Trasimeense meer bracht de heilige zijn veertigdaagse vasten door.

Bij het verlaten van Umbrië is het nog enkele dagen lopen door Sabina in de regio Lazio om Rome te bereiken. Onderweg is het Benedictijner klooster van Farfa nog een halt waardig. De abdij van Farfa werd volgens de traditie rond het midden van de 6e eeuw gesticht door abt Lorenzo, een heilige die oorspronkelijk uit Syrië kwam. Deze abdij kende een woelige geschiedenis waarbij ze zowel een wereldlijke als een kerkelijke rol vervulde. Bijzonder bezoek waardig is het scriptorium met talrijke werken uit de elfde en twaalfde eeuw.

Op de Franciscaanse voetreis loop je over de Via Nomentana Rome binnen, wil je echter de overgang met de grootstad niet te abrupt maken kan je er nog voor kiezen langs het fietspad door de parken Ada en de Villa Borghese naar de oevers van de Tiber te stappen.  

Zie omschrijving op de gps spoor (gps track) pagina voor download meest recente versie. GPS sporen zijn te gebruiken op eigen verantwoordelijkheid.

De getoonde routes, zijn op basis van GPS tracks, die we zelf gelopen hebben of de beste versie die downloadbaar is vanop het internet . De hoogteprofielen zijn aangepast met een DEM raster om het mogelijk te maken stijgingsmeters te kunnen vergelijken tussen verschillende routesegmenten. Show entriesSearch:

PreviousNext

Download hier uitgebreide routetabel in rekenblad formaat

Tabel GPS downloads van de route segmenten van Bergamo tot Rome

Download hier de volledige set GPS sporen (gpx) van de referentie route

Jan volgt een eigen route door de Apennijnen.

Route Luc Strada a Nord van Rome naar Bergamo

Meer reisverhalen op de site van Een Franciscaanse voetreis

Brochure Il parco de Serio dat het traject langs de Serio rivier beschrijft

Brochure musica nel vento dat het traject langs de Adda rivier beschrijft